به دانش و درکی که هر فرد از خودش دارد خودآگاهی می‌گویند. افرادی که در این زمینه مهارت دارند، ویژگی‌های اخلاقی خود را به‌خوبی می‌شناسند.
خودآگاهی در افزایش رضایت از زندگی بسیار موثر است. یکی از سوالات کاربران این است که راههای کسب مهارت خودآگاهی چیست؟ با این مقدمه در ادامه مطلب به پاسخ این سوال و بررسی این مهارت خواهیم پرداخت. پس برای کسب اطلاعات بیشتر تا انتها همراه ما باشید.
خودآگاهی چیست؟
به شناخت و درک نیازها، نقاط ضعف، خواسته‌ها، نقاط قوت، نگرش‌ها، عقاید، استعدادها، ارزش‌ها، اهداف، عادات و هر جنبه‌ای که به رفتار شخص شکل می‌دهد، خودآگاهی می‌گویند.
یکی از پنج مولفه هوش هیجانی خودآگاهی است که در موفقیت انسان‌ها و رسیدن به اهدافشان نقش مهمی دارد. افراد با کسب این مهارت می‌توانند نگرش واقع‌بینانه‌تری نسبت به زندگی خود داشته باشند. افراد خودآگاه در رفتارهایشان ارزش زیادی برای خود و دیگران قائل هستند. آن‌ها همیشه در هر شرایطی می‌توانند تصمیمات عاقلانه بگیرند و در این مسیر از مشورت دیگران نیز بهره می‌برند.
با خودآگاهی افراد دید منطقی‌تر و منصفانه‌تری نسبت به خودشان دارند و زندگی شادتری را تجربه خواهند کرد.
انواع خودآگاهی
انسان‌ها در طول زندگی خود همواره در جستجوی پاسخ پرسش من کیستم، هستند. آنچه که در فعالیت‌های روزانه پردازش می‌کنیم مربوط به خودمان است. به‌عنوان مثال زمانی‌که احساس تنهایی می‌کنم یا در اجتماع و جمع خانوادگی یا دوستانه حضور داریم، چه برخوردی از خود نشان می‌دهیم.
افراد خودآگاه ارزش‌ها و شایستگی‌های خود را به‌خوبی می‌شناسند و با توجه به آن‌ها در زندگی احساس رضایت دارند.
بیشتر انسان‌ها نمی‌توانند ویژگی‌های اخلاقی و رفتاری خود را برای دیگران توصیف کنند. به‌همین علت در اغلب همه ما ویژگی‌های کلی و عمومی خود را مثل نام، سن، جنسیت و وضعیت شغلی به دیگران معرفی می‌کنیم. در واقع ما تنها چنین اطلاعاتی را به‌طور دقیق درباره خود می‌دانیم و آگاهی کافی از ویژگی‌های شخصیتی و رفتاری خودمان نداریم.
بیشتر افراد نمی‌دانند که چه کارهایی را می‌توانند به‌خوبی انجام دهند و در چه زمینه‌هایی استعداد دارند. تنها افرادی که در خودآگاهی مهارت دارند اهداف کوتاه مدت و بلند مدت خود را به‌درستی می‌شناسند، از اولویت‌های زندگی خود اطلاعات کافی دارند و اعتقاداتشان را به‌خوبی شناسایی می‌کنند.
هر چقدر انسان‌ها خودشان را بهتر بشناسند می‌توانند خود واقعیشان را راحت‌تر بپذیرند یا تغییر دهند. خودآگاهی انواع مختلفی دارد و این دسته‌بندی به جنبه‌های مختلف یک فرد در زندگی مربوط است.
خود فیزیکی
هر فردی نسبت به ظاهر خودش تفکر متفاوتی دارد. در بعضی مواقع شخص به دلیل آگاهی کم و درک نادرست درباره خود، احساس بدی نسبت به ظاهرش پیدا میکند و دچار بدریخت انگاری می‌شود. اگر شخصی نتواند واقعیت را درباره ظاهر خود درک کند و بپذیرد با مشکلاتی مثل اعتماد به‌نفس کم مواجه خواهد شد. همچنین این گروه از افراد تمایل زیادی به عمل‌های جراحی زیبایی پیدا می‌کنند.
خود جنسیتی
به درکی که شخص از تمایلات و هویت جنسی خود دارد، خودجنسیتی می‌گویند. اگر برداشت شخص با واقعیت سازگاری نداشته باشد، دچار تعارض در هویت جنسی خواهد شد.
خود تاریک
این مورد با اسرار درونی فرد ارتباط دارد و شامل خصوصیات اخلاقی، ظاهری یا اتفاقاتی است که شخص دوست ندارد دیگران درباره او بدانند. معمولا افراد برای پنهان کردن چنین چیزهایی وقت و انرژی زیادی صرف می‌کنند.
خود معنوی
این مورد به خود معنوی فرد و درکی که از اعتقاداتش دارد، مربوط است. شکاف و شک در خودمعنوی تعارضات درونی شدیدی را در انسان ایجاد میکند تا جایی که بر سر ارزش‌ها و اعتقاداتش در درون خود مدام در حال جنگ خواهد بود.
خودآرمانی
به آنچه که از نظر شخص مطلوب است و علاقه زیادی به رسیدن به چنین هدف یا حالتی دارد، خودآرمانی می‌گویند. خودآرمانی تصویر مطلوبی است که شخص در ذهن خود می‌سازد و دوست دارد مشابه آن باشد. خودآرمانی میتواند مربوط به جنبه‌های مختلف فردی مثل نوع پوشش، موقعیت شغلی و تحصیلی باشد.
خود اجتماعی
به درک و تصویری که شخص از جایگاه اجتماعی خود دارد، خوداجتماعی می‌گویند.
راه های کسب مهارت خودآگاهی
رسیدن به خودآگاهی شامل مواردی است که در ادامه برایتان شرح می‌دهیم.
در علم روانشناسی انسان‌ها از رویکردهای مختلفی مثل رفتاری و روانکاوی، فردی و روابط بین فردی، شناختی-رفتاری (جدیدترین رویکرد دنیای امروز) بررسی شده‌اند.
همچنین در رویکرد شناختی- رفتاری واکنش انسان‌ها نسبت به اتفاقات محیط پیرامونشان بررسی می‌شود. در واقع در این مرحله تعبیر و تفسیر انسان نسبت به هر اتفاق زندگی خود اهمیت دارد. سیستم روان انسان نسبت به موقعیت‌های مختلف افکار متفاوتی تولید میکند و در نتیجه هیجانی که هر شخص تجربه میکند با دیگری فرق دارد.
به‌عنوان مثال یک شخص با از دست دادن موقعیت شغلی خود میتواند ناامید نشود و خود را شخصی باانگیزه و بااستعداد بداند که میتواند به‌زودی شغل جدیدی پیدا کند. یک احتمال دیگر این است که با بروز افکار منفی به خود تلقین کند که دیگر شانسی برای موفقیت و یافتن شغل مناسب نخواهد داشت.
شناسایی افکار خودآیند
اولین گام برای کسب مهارت خودآگاهی آشنایی با سیستم روان و قوانین مربوط به آن است. برای هر شخصی باید مشخص شود که با چه دیدگاه و نگرشی به دنیا نگاه میکند. آیا فردی خوش‌بین است یا بدبین؟ چقدر از درست بودن باورها و ارزش‌های شخصی خود اطمینان دارد؟
برای شناخت افکار خودآیند می‌توان از جدولی به نام جدول ثبت افکار خودآیند استفاده کرد. در این جدول باید پس از ثبت وقایع مشخص کنیم که چه احساساتی داشته‌ایم. به‌عنوان مثال در برخورد ناخوشایند یک دوست احساس ناراحتی داشته‌ایم یا عصبانیت؟ همچنین باید علائم جسمی خود را در زمان بروز آن احساس مثل تنگی نفس، سردرد و افزایش ضربان قلب ثبت کنیم.
باید در زمان تکمیل جدول به یاد آوریم که در زمان بروز آن احساس و هیجان چه فکری به ذهنمان رسید و آن فکر چه معنایی برای ما دارد.
با استفاده مداوم از این جدول می‌توانیم به‌مرور به خودشناسی برسیم و تشخیص دهیم که در موقعیت‌های مختلف چه افکاری به ذهن ما می‌رسد. با شناسایی افکار خودآیند می‌توانیم نقاط ضعف و قوت خود را به‌درستی تشخیص دهیم و رفتارهایمان را در صورت نیاز تغییر دهیم و به‌مدیریت واکنش‌ها و هیجان‌های خود در موقعیت‌های مختلف بپردازیم.
همچنین بخوانید: افراد پخته چه ویژگی‌هایی دارند و چطور بالغانه رفتار کنیم؟
شناسایی خطاهای شناختی
ذهن انسان مشابه با یک کامپیوتر عمل میکند. افکار افراد همان نرم‌افزارهای یک کامپیوتر هستند که می‌توانند ویروسی شوند یا بی‌استفاده و پوچ باشند. به افکار نادرست یا همان ویروسی که در ذهن شخص وجود دارند، خطاهای شناختی می‌گویند. با وجود چنین افکاری شخص تفاسیر نادرستی از واقعیت خواهد داشت.
به‌عنوان مثال شخصی که در زمینه شغلی شکست می‌خورد، ممکن است خود را فرد بی‌کفایتی بشناسد. در حالی‌که از جنبه‌های دیگر زندگی مثل برخورد با همسر و خانواده فردی بسیار موفق است. با تکمیل جدول افکار خودآیند با خطاهای شناختی خود نیز آشنا خواهید شد.
انواع خطاهای شناختی شامل موارد زیر هستند:
تفکر همه یا هیچ
یعنی شخص یک موقعیت را به‌شکل دو قطب مثبت و منفی ببیند. به‌عنوان مثال من اگر در شغل خود موفق نشوم فردی کاملا شکست خورده هستم.
فاجعه‌سازی
شخص دیدگاه منفی نسبت به آینده دارد و همواره اتفاقات و پیامدهای منفی را برای انجام کاری محتمل‌تر بداند.
استدلال هیجانی
به دیدگاهی که شخص بر اساس حس خود دارد، استدلال هیجانی می‌گویند. در این حالت شخص چیزی را درست می‌داند چون آن را قویا حس میکند و از شواهد مخالف حس خود چشم‌پوشی میکند. به‌عنوان مثال فرد وظایف کاری خود را به‌درستی انجام می‌دهد اما همواره احساس میکند شکست‌خورده و ضعیف است.
برچسب زدن
به‌حالتی که شخص به خود یا دیگران یک برچسب کلی می‌زند در حالی‌که شواهد این‌طور نشان نمی‌دهند. به‌عنوان مثال زمانی‌که همواره می‌گوییم آقای فلانی انسان خوبی نیست.
ذهن‌خوانی
شخص فکر میکند که از ذهن بقیه خبر دارد و به سایر احتمال‌ها فکر نمی‌کند.
شخصی‌سازی
فرد هر نوع برخورد دیگران را بدون در نظر گرفتن علت‌های محتمل به خود مربوط میکند. به‌عنوان مثال اگر یک فروشنده برخورد سرد و سرسنگینی با من داشته باشد، یعنی من برخورد و ظاهر ناخوشایندی دارم.
تعمیم بیش از حد
با بروز یک اتفاق منفی شخص آن را به سایر جنبه‌های زندگی خود نیز تعمیم می‌دهد. مثل زمانی‌که ارتباطمان با یک دوست قطع می‌شود و فکر می‌کنیم که همیشه انسان دوست نداشتنی هستیم و خودمان را در هر شرایطی مقصر بدانیم.
دست کم گرفتن جنبه‌های مثبت خود
شخص موفقیت‌ها و دستاوردهای خود را به‌طور غیرمنطقی نادیده می‌گیرد.
شما به کمک خطاهای شناختی ذکر شده می‌توانید در سایر مهارت‌های زندگی خود عملکرد بهتری داشته باشید و رفتارهای منفی خود را مثل خشم، اعتماد به‌نفس کم و استرس، به‌خوبی مدیریت کنید.
سخن نهایی
در این مطلب با روش کسب مهارت خودآگاهی آشنا شدید. هر انسانی با شناخت کافی از خود میتواند در تغییر و حذف رفتارهای ناپسندش قدم بردارد. با کسب مهارت خودآگاهی می‌توانیم نقاط مثبت و منفی خود را به‌درستی شناسایی کنیم و زندگی بدون اضطراب و شادتری داشته باشیم. برای شناخت خود و کنار گذاشتن باورهای غلط می‌توان از جدول افکار خودآیند استفاده کرد.
خودآگاهی یک مسیر رو به رشد و آگاهی نسبت به خود و دیگران و دنیای پیرامون ما است. در این مسیر همراهی یک روانشناس میتواند تسهیل گر راهتان باشد و به شما کمک کند.
با افزایش خودآگاهی، روابط عاطفی و زوجی شما نیز بهبود پیدا میکند. گروه مشاوره نیک همراه با مشاوره های حضوری، آنلاین و تلفنی نقش مهمی در بهبود شرایط زوجین و حل اختلافات بر عهده دارد.
021-28424894
