تقریبا تا یک قرن گذشته پدیده‌ای به نام زوج درمانی وجود نداشت و زوج‌ها مجبور بودند برای حل مشکلات حاد خود به بزرگان خانواده یا قومشان مراجعه کنند.
در بسیاری از موارد نیز بزرگان خانواده با مباحث روانشناسی و خلقیات انسان آشنایی نداشتند. به‌همین سبب مشاوره‌ها و راه حل‌هایی را که ارائه می‌دادند، تاثیر مثبتی نداشت. گاهی نیز در این مشاوره‌ها تنها مصلحت یکی از طرف‌ها را در نظر گرفته می‌شد.
به‌مرور زمان روان درمانگران متوجه شدند که در بسیاری از مواقع برای حل کردن مشکلات یک زوج، نیاز دارند با هر دو نفر صحبت کرده و حتی با آن‌ها جلسات مشترکی نیز برگزار کنند. به‌همین دلیل شاخه جدیدی در علم روانشناسی به‌وجود آوردند که آن را زوج درمانی نام نهادند.
اگر شما نیز به مباحث روانشناسی و شاخه‌های مختلف آن علاقه دارید یا خود درگیر یک رابطه ناسالم هستید و برای ترمیم آن تلاش می‌کنید، تا انتهای این مطلب همراه ما باشید. چون ما پس از ارائه تعریفی از این نوع درمان روانشناسی، رویکردها یا روش‌های مختلف آن را نیز معرفی خواهیم کرد.
زوج درمانی چیست؟
انسان‌ها از نظر خلق‌وخو و رفتار تفاوت‌های بسیار زیادی با یکدیگر دارند. همچنین دو جنس مخالف یعنی زن و مرد در بعضی از مسائل دنیا و زندگی هم‌نظر نیستند.
وقتی دو فرد با روحیات متفاوت وارد یک رابطه نزدیک می‌شوند یا با یکدیگر زندگی می‌کنند، این اختلاف نظرها بیشتر نمایان خواهند شد. اگر افراد با جنبه‌های مختلف آن آشنا نباشند، به‌زودی شاهد تبدیل شدن رابطه به میدان جنگ خواهند بود.
حتی گاهی دو فردی که از نظر تیپ شخصیتی یکسان هستند، توانایی تحمل یکدیگر و کنار آمدن با اخلاقیات مشابه طرف مقابل خود را ندارند. بنابراین این موضوع زمینه‌ساز بروز مشکلات بزرگتری در رابطه آن‌ها خواهد بود.
در چنین شرایطی آن‌ها به یک فرد بی‌طرف نیاز دارند که بدون قضاوت کردن و با داشتن علم مرتبط در زمینه روحیات انسان، به آن‌ها در حل مشکلشان کمک کند. این فرد یک زوج‌درمانگر است و نوع مشاوره‌ای که ارائه می‌دهد نیز زوج درمانی نام دارد.
گاهی مشاور در زوج‌درمانی ابتدا به‌طور جداگانه با هر یک از زوجین صحبت می‌کند و پس از به‌دست آوردن شناخت مناسبی از نوع شخصیت و رابطه آن‌ها، جلسات دو نفره‌ای را برگزار می‌کند.
در این جلسات هر دو نفر به کمک یکدیگر و با استفاده از راهکارهای مشاور، برای ترمیم رابطه آسیب‌دیده خود تلاش می‌کنند.
بهتر است بدانید که زوج‌درمانی لزوما به دو نفری که با یکدیگر ازدواج کرده‌اند، محدود نمی‌شود. بلکه آسیب‌های هر نوع رابطه عاطفی خارج از ازدواج نیز به حوزه زوج درمانی مربوط هستند.
اهداف زوج درمانی
روانشناسان از ارائه مشاوره زوج درمانی اهداف مختلفی را دنبال می‌کنند که بعضی از مهم‌ترین آن‌ها عبارت هستند از:
- حل مشکلاتی که دو نفر پیش از این درگیر آن بوده‌اند.
- به شناخت فردی هر نفر از خود و از شریک عاطفیش کمک می‌کنند.
- تلاش می‌کنند تنش بین زوجین را در یک رابطه مشترک به حداقل برسانند.
- سعی می‌کنند دید زوج‌ها را به رابطه مشترک به یکدیگر نزدیک کنند یا حداقل با دادن آگاهی کافی، درک کردن دیدگاه هر نفر را برای طرف مقابل او آسان‌تر سازند.
- به دو نفر کمک می‌کنند تا برای آینده خود و ادامه رابطه مشترکشان، بهترین تصمیم را بگیرند.
مزیت‌های زوج درمانی
در قسمت قبل اهداف روان درمانگران را از ارائه مشاوره زوجین بیان کردیم. اگر افراد این اهداف را به‌درستی محقق کنند، رابطه دو نفر تغییرات مثبتی خواهد کرد که چند نمونه از آن‌ها از قرار زیر هستند:
- احساس صمیمیت بین زوجین بیشتر می‌شود و می‌توانند به یکدیگر به‌چشم بهترین دوست‌های خود نگاه کنند.
- با گذراندن جلسات زوج‌درمانی دو نفر یاد می‌گیرند در مواقع مقابله با چالش‌های مختلف زندگی، به‌جای مشاجره با یکدیگر، گفتگوی مسالمت‌آمیز داشته باشند.
- زوجینی که برای حل مشکلات خود به یک درمانگر مراجعه می‌کنند، با زوایای مخفی شخصیت خود و طرف مقابلشان آشنا خواهند شد. در نتیجه قبول تفاوت‌ها برای آن‌ها آسان‌تر است.
- زوجین سعی می‌کنند به جای مقابله و رقابت با یکدیگر، پلی برای کمک به پیشرفت و موفقیت همدیگر باشند.
- پس از گذراندن جلسات زوج درمانی، اهداف دو نفر نیز به‌مرور زمان مشترک یا نزدیک به هم خواهد شد.
رویکردهای مختلف زوج درمانی
روانشناسان با استفاده از روش‌ها و رویکردهای مختلفی برای به‌حقیقت پیوستن اهداف خود از مشاوره زوجین تلاش می‌کنند. در علم روانشناسی رویکردهای مختلفی برای حل این مشکلات وجود دارند که روان درمانگر یک یا چند مورد از آن‌ها را براساس شناختی که از مراجعان خود به‌دست می‌آورد و با توجه به شرایطشان در پیش می‌گیرد.
ما در ادامه مهم‌ترین رویکردهایی را که روانشناسان در جلسات زوج‌درمانی به‌کار می‌گیرند، توضیح خواهیم داد:
1. رویکرد شناختی رفتاری
درمان شناختی رفتاری یا CBT یکی از رویکردهای اصلی در درمان مشکلات روانی و شخصیتی افراد است. روانشناسان از آن برای درمان مشکلات فردی در زمینه‌های مختلف از جمله اضطراب، افسردگی و حتی اعتیاد نیز استفاده می‌کنند.
امروزه زوج درمانگران نیز از این شیوه درمانی برای حل مشکلات بین دو نفر استفاده می‌کنند که درصد موفیقت این مشاوره‌ها بسیار زیاد است. بسیاری از مشکلات زوجین ناشی از تفکرات منفی و مخرب آن‌ها است که ابتدا درباره خود فرد و سپس حول محور رفتارهای شریک عاطفی‌شان می‌چرخد.
روان درمانگران برای حل مشکلات زناشویی این تفکرات ناسالم را شناسایی می‌کنند و با تکرار و تمرین آن‌ها را از بین می‌برند یا بسیار کاهش می‌دهند. در نتیجه کاهش این تفکرات منفی، روابط بین دو نفر نیز منسجم‌تر شده و صمیمیت بین زوجین بیشتر خواهد شد.
2. رویکرد هیجان‌مدار
روش هیجان‌مدار یا عاطفی متمرکز نیز یکی دیگر از روش‌های موثر برای بهبود رابطه بین زوجین است که بسیاری از روانشناسان زوج درمانی از آن استفاده می‌کنند. در این روش روان درمانگر به مراجعین خود کمک می‌کند تا با کنترل هیجان‌های مثبت، نکاتی را که عامل اصلی دوری عاطفی یک زوج به یکدیگر هستند، درک کند.
سپس با تمرکز و تقویت روی این نقاط ضعف، خلاء ایجاد شده بین دو نفر را پر می‌کنند و با این کار احساس عاطفی بین آن دو را تقویت خواهند کرد. این رویکرد معمولا در زوج‌هایی که از نظر عاطفی با یکدیگر فاصله دارند یا حتی طلاق عاطفی گرفته‌اند نتایج مثبتی دارد.
در روش هیجان‌مدار، دو نفر نسبت به یکدیگر احساس وابستگی و پیوند قوی اما ایمن می‌کنند و بینششان نیز درباره رابطه بهبود می‌یابد.
3. رویکرد روان پویشی
یکی دیگر از روش‌ها یا رویکردهای اساسی که روانشناسان برای درمان مشکلات زوج مراجع خود به‌کار می‌گیرند، روان پویشی است. در این رویکرد مشاور در تلاش است تا با شناسایی امیدها و ترس‌های هر یک از دو طرف درباره رابطه، به آن‌ها کمک کند تا احساسات و افکار خود را به‌طور واضح بیان کنند و بتوانند رابطه مشترکشان را ادامه دهند.
در این رویکرد بی‌پرده حرف زدن در مورد احساسات یا تناقض‌های درونی، امیدهای مشترک دو طرف را بیشتر نشان می‌دهد و به آن‌ها دلیلی برای ادامه رابطه می‌دهد.
4. رویکرد روایت درمانی
روایت درمانی را می‌توانیم یکی از رویکردهای اصلی زوج درمانی بدانیم که در آن روانشناس کمک می‌کند تا دو نفر از بیرون و به‌عنوان یک شخص سوم به مشکلات خود نگاه کنند. در این روش زوجین زندگی و مشکلات خود را در قالب یک روایت یا داستان می‌نویسند، سپس به کمک مشاور، نقاط منفی آن را شناسایی و رفع می‌کنند.
5. رویکرد طرحواره درمانی
طرحواره درمانی نیز از موثرترین روش‌های نوین و تلفیقی برای درمان مشکلات مشترک بین زوجین است که تاثیر بسیار زیادی در حل مشکلات دارد. طرحواره‌ها قالب‌های و قوانینی هستند که فرد آن‌ها را براساس تجارب یا واقعیت‌های زندگی به‌دست می‌آورد.
این طرحواره‌ها به رفتار و شخصیت فرد سمت وسو می‌دهند و گاهی می‌توانند مشکلات بسیار جدی را به‌وجود می‌آورند. در رویکرد طرحواره درمانی که خود انواع مختلفی دارد، مشاور ابتدا طی جلسات جداگانه طرحواره هر یک از زوجین را شناسایی می‌کند.
در مرحله بعد با دادن شناخت درباره طرحواره به افراد کمک می‌کند تا قالب‌های ذهنی و منفی خود را به بهترین شکل مدیریت کنند. در نتیجه با شریک عاطفی یا زندگی خود تنش‌های کمتری داشته باشند.
6. سایر رویکردها
علاوه بر مواردی که ذکر کردیم، مشاوران از چند روش دیگر برای زوج درمانی استفاده می‌کنند که به‌شرح زیر هستند:
- درمان راه حل محور
- درمان گاتمن
- درمان گلاسر
بهترین روش زوج درمانی
بسیاری از مراجعانی که تصمیم می‌گیرند برای حل مشکلات خود از یک زوج درمانگر کمک بگیرند، با این سوال مواجه خواهند شد که کدام رویکرد، بهترین روش درمانی برای آن‌ها است؟
در جواب این سوال باید بگوییم زوج درمانی به تجربه و مهارت کافی نیاز دارد و روانشناسانی که در این حوزه فعالیت دارند، معمولا پس از بررسی کلی موضوع اختلاف، یکی از روش‌های مناسب را انتخاب می‌کنند. انتخاب این رویکرد به عوامل مختلفی مانند شدت و عمق مشکل یا زمان مراجعه به روانشناس بستگی دارد.
سخن نهایی
هر دو انسانی که با یکدیگر وارد رابطه عاطفی می‌شوند، اگر با شخصیت و نقاط قوت یا ضعف خود آشنا نباشند، درگیر مشکلات مشترکی خواهند شد. اگر افراد این مشکلات را در زمان مناسب و با استفاده از رویکردهای درست حل نکنند، تن به جدایی می‌دهند که پیامدهای منفی زیادی برای هر دو طرف به‌همراه دارد.
زوج درمانی یک شاخه از روانشناسی است که به حل مشکلات بین دو نفر می‌پردازد. ما در این مطلب ضمن معرفی آن، رویکردهای آن را نیز توضیح دادیم.
آیا شما هم تجربه زوج درمانی دارید؟ با ما به اشتراک بگذارید. ما در گروه مشاوره نیک همراه با مشاوره های حضوری، آنلاین و تلفنی به شما کمک می‌کنیم تا با ارائه راهکارهایی به شما در زندگی مشترک خود کمک کنیم تا از زندگی زناشویی رضایتمندی بالایی داشته باشید.
021-28424894
